WIKAyamanan: Ang Yaman ng Wikang Filipino

Ang Pilipinas, bukod sa mayamang kultura at tradisyon, ay mayroon ding napakayamang wika.

Higit pa sa mga titik na pinagsama-sama, ang wikang Filipino ay isang salamin ng kaluluwa ng mga Pilipino; isang buhay na tula na isinulat ng ating mga karanasan. 

Ang ating wika ay isang malawak na hardin ng mga salita, kung saan ang bawat halaman ay may kakaibang kulay at amoy. Hindi ito basta-basta naisasalin sa ibang wika dahil ang bawat salita ay may dalang bigat ng ating kultura, ng ating pagkatao, at ng kaakibat na kasaysayan nito.

Ang Magic ng Isang Salita: “Kain”

Kung sa Ingles, ang ‘eat’ ay may simple at direktang pagbabago (eating, eaten, ate, eats), sa Filipino, ang salitang ugat na ‘kain’ ay nagiging isang buong pamilya ng mga salita, at bawat isa rito ay may sariling papel sa kuwento:

1. Kumain - ang tapos nang kilos, ang alaala ng busog na tiyan. 

   • Kumain na ako kaya busog na busog na ako.

2. Kakain - ang inaasahang kilos, ang pananabik sa susunod na hapunan. 

   • Kakain na kami, halika na!

3. Kinakain - ang kasalukuyang kilos, ang sarap na nararamdaman sa bawat subo. 

   • Kinakain ko ngayon ang paborito kong pagkain.

4. Kinainan - ang lugar o lalagyan, ang bakas ng kaligayahan. 

   • Tingnan mo ang lamesang kinainan mo, ang kalat!

5. Ikakain - ang dahilan, ang layunin, ang paggastos para sa pagkain. 

   • Ikakain ko na lang ang sahod ko sa isang mamahaling kainan.

6. Makakain - ang posibilidad, ang paghahanap ng pagkain. 

   • Wala na ba tayong makakain sa bahay?

7. Papakin - ang pagkain nang walang kanin o kasama. 

   • Paborito kong papakin ang pritong manok.

8. Pakainin - ang pag-aalaga, ang pagbabahagi. 

   • Papakainin ko pa ang mga alaga kong pusa pag-uwi.

Iilan lamang ito sa mga salitang maaaring magawa at maidugtong sa salitang ugat na ‘kain’. 

Mga Salitang Nagsisilbing Kuwento ng Kaluluwang Pilipino

Mayroon ding mga salitang Filipino na parang pininturahan ng mismong kaluluwang Pilipino, mga salitang mahirap tapatan dahil sa lalim ng kanilang mga kahulugan.

1. Pambahay - Higit pa ito sa damit na pang-bahay. Ito ay simbolo ng kalayaan at komportable sa sariling espasyo. Isang luma at maluwag na T-shirt, isang shorts na punong-puno ng butas—ito ay ang mga pambahay, ang mga kasuotan na nagpapaalala sa atin na ang bahay ay lugar kung saan maaari tayong maging tunay na tayo, nang walang pagpapanggap.

2. Lambing - Ito ay ang matamis at malumanay na pagpapakita ng pagmamahal. Hindi ito basta yakap o halik lang. Ito ay ang pag-abot sa kamay habang naglalakad, ang marahan na pagtapik sa likod para iparamdam na nandiyan ka, ang pagbulong ng “ingat” sa malambing na tinig. Ito ay ang pagpaparamdam na ikaw ay mahalaga at inaalagaan.

3. Diskarte - Ang salitang ito ay sikat sa mga Pilipino. Ito ang kakayahang gumawa ng paraan, maging maparaan, at humanap ng solusyon sa isang problema kahit pa limitado ang mga kagamitan o pagkakataon. Kung nawalan ng kuryente, hahanap tayo ng diskarte para magkaroon ng liwanag. Kung walang pera, hahanap tayo ng paraan para lamang may maihain sa hapag. Ito ay isang uri ng talino at pagkamalikhain na taglay ng isang Pilipino.

4. Gigil - Ang kakaibang emosyon na ito ay nararamdaman mo kapag nakakita ka ng isang bagay o tao na nakatutuwa, na gusto mong yakapin at pisilin nang mahigpit. Para kang mayroong matinding enerhiya na gustong ilabas, hindi dahil sa galit, kundi dahil sa sobrang pagmamahal o pagka-cute. Isang halimbawa nito ay ang mga salitang lagi nating naririnig: “Nakakagigil naman ang kakyutan ng batang ito!”

Ang bawat salita ay bahagi ng ating pagkatao—isang yugto sa ating kasaysayan. Kaya naman, sa susunod na gagamitin mo ang wikang Filipino, tandaan mong hindi ka lang nagsasalita—ikaw ay nagkukuwento ng isang buong kultura at kasaysayan ng ating bansa.